
اجزای تشکیل دهنده موتورخانه ساختمان چیست؟ توضیحات جامع
امروزه تامین آسایش حرارتی ساختمانها از طریق سیستمهای گرمایش و سرمایش کارآمد، از اولویتهای اصلی در طراحی و نگهداری بناها است. موتورخانه، بهعنوان قلب سیستمهای حرارتی و برودتی ساختمان، وظیفه تنظیم و توزیع انرژی را بر عهده دارد. عملکرد صحیح و بهینه موتورخانه ساختمان، تاثیر بسزایی بر کیفیت زندگی ساکنان، کاهش هزینههای انرژی و بهبود بهرهوری انرژی در ساختمان دارد. در ادامه بهبررسی اجزای اصلی موتورخانه ساختمان و عملکرد هر یک از آنها میپردازیم. آشنایی با این اجزا بهمنظور نگهداری و تعمیر صحیح موتورخانه، افزایش راندمان، کاهش هزینههای انرژی سیستم سرمایشی و گرمایش ضروری است.
موتورخانه ساختمان قلب سیستمهای گرمایشی و سرمایشی است که انرژی حرارتی و برودتی را تولید و توزیع میکند.
معرفی اجزا اصلی موتورخانه ساختمان
موتورخانه ساختمان شامل اجزا و تجهیزاتی است که هر یک نقش مهمی در عملکرد سیستم سرمایش و گرمایش دارند. در ادامه، اجزای اصلی و کارکرد هر یک را شرح میدهیم.
اجزای موتورخانه ساختمان
جزء | شرح |
---|---|
منبع دوجداره | یکی از کلیدیترین اجزا برای تامین آب گرم بهداشتی ساختمانها، دارای عایق حرارتی برای کاهش اتلاف انرژی و افزایش راندمان. |
مشعل موتورخانه | ترکیب هوا و سوخت برای تولید انرژی حرارتی و انتقال آن به سیستم گرمایشی. انواع مختلف شامل گازسوز، گازوئیلسوز، مازوتسوز و دوگانهسوز. |
بویلر | دیگ تحت فشار برای گرمکردن آب یا تولید بخار با استفاده از سوختهای مختلف. انواع شامل دیگهای آب گرم، بخار و روغن داغ. |
پمپ سیرکولاتور | گردش یکنواخت سیالات در سیستمهای گرمایشی و سرمایشی با ایجاد فشار مثبت. |
چیلر | سیستم خنککننده آب برای تامین سرما در ساختمانها. انواع شامل تراکمی و جذبی. |
لولههای انتقالدهنده | جابجایی آب گرم و سرد بین تجهیزات با استفاده از مواد مقاوم در برابر حرارت و فشار. |
شیرآلات | کنترل جریان سیالات با انواع مختلف مانند شیرهای پروانهای، کشویی، و سوزنی. |
منبع انبساط | جبران نوسانات فشار ناشی از انبساط حرارتی آب برای جلوگیری از آسیب به سیستم. |
ترموستات | کنترل خودکار دما و حفظ آن در محدوده مطلوب برای افزایش راندمان و کاهش مصرف انرژی. |
هوازدا | حذف گازهای محلول مانند اکسیژن و دیاکسید کربن برای جلوگیری از خوردگی و زنگزدگی تجهیزات. |
سختیگیر آب | حذف املاح معدنی مانند کلسیم و منیزیم برای جلوگیری از رسوب در تجهیزات. |
ترمینالهای گرمایشی و سرمایشی | انتقال حرارت یا سرما به فضای داخلی ساختمان با استفاده از تجهیزاتی مانند رادیاتورها و فنکویلها. |
مخزن کندانس | جمعآوری و بازیابی آب تقطیر شده برای صرفهجویی در انرژی و افزایش راندمان سیستم. |
منبع دوجداره
یکی از کلیدیترین اجزا موتورخانه ساختمان، منبع دوجداره است که نقش مهمی در تامین آب گرم بهداشتی ساختمانها ایفا میکند. این تجهیز بهدلیل ساختار خاص و عملکرد کارآمد، از محبوبیت بالایی در صنعت تاسیسات برخوردار است. منبع دوجداره بهطور کلی از دو لایه استوانهای تشکیل شده که یکدیگر را احاطه کردهاند. لایه داخلی برای نگهداری آب گرم مصرفی و لایه خارجی برای جریان آب گرم برگشتی از دیگ (بویلر) استفاده میشود. بین این دو لایه، یک عایق حرارتی قرار دارد که از اتلاف حرارت جلوگیری کرده و راندمان سیستم را به شدت افزایش میدهد.
منبع دوجداره با بهرهگیری از عایق حرارتی، راندمان سیستم گرمایشی را افزایش و اتلاف حرارت را کاهش میدهد.
عملکرد منبع دوجداره موتورخانه ساختمان بدین صورت است که آب گرم تولید شده در دیگ، وارد لایه خارجی منبع شده و با انتقال حرارت به لایه داخلی، آب سرد ورودی را گرم میکند. این فرایند بهصورت مداوم تکرار میشود تا زمانی که دمای آب گرم مصرفی به دمای تنظیم شده برسد. یکی از مزایای اصلی منبع دوجداره، راندمان حرارتی بسیار بالای آن است. بهخاطر عایقبندی مناسب و انتقال مستقیم حرارت از آب دیگ به آب مصرفی، اتلاف حرارت به حداقل میرسد. در نتیجه، هزینههای انرژی کاهش مییابد.
از دیگر ویژگیهای مهم منبع دوجداره موتورخانه ساختمان میتوان به کنترل آسان دمای آب، ایمنی بالا و سهولت نصب و نگهداری اشاره کرد. با استفاده از ترموستات، قادرید دمای آب گرم را به دلخواه تنظیم کرده و از آسیب دیدن لولهها جلوگیری کنید.
عملکرد منبع دوجداره
مشعل موتورخانه ساختمان
مشعل موتورخانه ساختمان، با ترکیب دقیق هوا و سوخت، انرژی حرارتی تولید کرده و آن را به محیط اطراف منتقل میکند. نحوه کار مشعل به این صورت است که ابتدا هوا توسط فن مکیده شده و با سوخت (گاز، گازوئیل، مازوت یا حتی سوختهای جامد) مخلوط میشود. این مخلوط هوا و سوخت به محفظه احتراق هدایت شده و با ایجاد جرقه، مشتعل میگردد. حرارت تولید شده در اثر احتراق، به محیط اطراف انتقال یافته و باعث گرم شدن آب یا هوای داخل سیستم گرمایشی میشود. مشعلهای موتورخانه بر اساس نوع سوخت مصرفی به دستههای زیر تقسیم میگردند.
- مشعل گازسوز: مشعل گازسوز از رایجترین انواع مشعلها بوده و با گاز طبیعی یا گاز شهری کار میکنند. این نوع مشعل بهدلیل راندمان بالا و آلودگی کمتر، محبوبترین نوع مشعلها هستند.
- مشعل گازوئیل سوز: این نوع مشعلها از سوخت گازوئیل برای ایجاد حرارت استفاده میکنند. مشعل گازوئیل سوز در مواردی که دسترسی به گاز طبیعی وجود ندارد، مورد استفاده قرار میگیرد.
- مشعل مازوت سوز: این نوع مشعلها از مازوت یا نفت کوره بهعنوان سوخت استفاده میکنند و معمولا در صنایع بزرگ و نیروگاهها کاربرد دارند.
- مشعل دوگانه سوز: مشعلهای دوگانه سوز قابلیت استفاده از هر دو نوع سوخت گاز و گازوئیل را دارند و در مواردی که دسترسی به یک نوع سوخت قطع شود، میتوان از سوخت دیگر استفاده کرد.
- مشعل جامد سوز: این مشعلها از سوختهای جامد مانند زغال سنگ، چوب و… استفاده میکنند و امروزه کمتر کاربرد دارند.
مشعل موتورخانه ساختمان با ترکیب سوخت و هوا، انرژی حرارتی مورد نیاز را تولید کرده و به سیستم انتقال میدهد.
بویلر موتورخانه ساختمان
بویلر موتورخانه ساختمان، مخازن تحت فشاری هستند که در آنها انرژی حرارتی ناشی از احتراق سوخت به آب منتقل میشود. این دیگها بسته به نیاز ساختمان، آب را به حالتهای مختلف (آب گرم، آب داغ یا بخار) تبدیل میکنند. با سوزاندن سوختهای مختلف مانند گاز، گازوئیل، مازوت یا سوختهای جامد، انرژی حرارتی تولید میکنند و این انرژی را به سیالی مانند آب انتقال میدهند. آب گرم شده سپس به نقاط مختلف ساختمان یا فرایندهای صنعتی هدایت میشود تا گرمایش مورد نیاز را تامین کند. بویلرها بر اساس نوع سیال گرم شونده، فشار کاری، جنس بدنه و نوع سوخت به انواع مختلفی تقسیم میشوند.
- دیگهای آب گرم: این نوع دیگها آب را تا دمای مشخصی گرم میکنند که برای گرمایش فضا از طریق رادیاتورها، فنکویلها یا سیستمهای گرمایش از کف استفاده میشود.
- دیگهای بخار: در این نوع دیگها آب تا دمای جوش حرارت داده شده و به بخار تبدیل میشود. بخار تولید شده برای گرمایش فضا یا بهعنوان نیروی محرکه در توربینها کاربرد دارد.
- دیگهای روغن داغ: در این نوع دیگها از روغن بهجای آب گرم استفاده میشود. حرارت تولید شده برای گرمایش مستقیم یا غیرمستقیم فرایندهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
- دیگهای چدنی: این نوع دیگها از جنس چدن ساخته شده و دارای مقاومت خوبی در برابر خوردگی هستند. قیمت آنها نسبت به دیگهای فولادی کمتر بوده و معمولا در ساختمانهای مسکونی و صنایع کوچک استفاده میشوند.
- دیگهای فولادی: این نوع دیگها از جنس فولاد هستند و مقاومت بیشتری در برابر فشار دارند. دیگهای فولادی در ساختمانهای بزرگ، صنایع و نیروگاهها استفاده میشوند.
بویلر موتورخانه ساختمان بهعنوان یک دستگاه حرارتی، وظیفه تولید آب گرم یا بخار برای تامین نیازهای گرمایشی و فرایندهای صنعتی را بر عهده دارد.
پمپ سیرکولاتور
پمپ سیرکولاتور یکی از تجهیزات کلیدی در موتورخانه ساختمان است که وظیفه به گردش درآوردن سیالات گرمایشی و سرمایشی را بر عهده دارد. این پمپها، جریان مداوم سیال (معمولا آب) را در سیستمهای گرمایشی، سرمایشی یا آب گرم مصرفی تضمین میکنند. هدف اصلی پمپ سیرکولاتور، ایجاد گردش یکنواخت و موثر سیال در مدارهای بسته است تا گرما یا سرمای تولید شده به تمام نقاط مصرف منتقل شود.
پمپ سیرکولاتور موتورخانه ساختمان بر پایه مکانیسم سانتریفیوژ عمل میکند. الکتروموتور، پروانه را به حرکت درمیآورد. چرخش پروانه باعث کاهش فشار در مرکز و افزایش فشار در لبهها میشود. این اختلاف فشار، سیال را به سمت جلو حرکت میدهد و در مدار، جریان پیوستهای را ایجاد میکند. سیال گرم شده در دیگ (بویلر) از طریق پمپ به سمت واحدهای مصرف (مانند رادیاتورها یا فنکویلها) حرکت کرده و پس از تبادل حرارت و کاهش دما، دوباره به دیگ بازمیگردد. این چرخه بهصورت مداوم توسط پمپ سیرکولاتور حفظ میشود.
پمپ سیرکولاتور با ایجاد فشار مثبت، سیالات گرمایشی یا سرمایشی را در مدار سیستم به گردش در آورده و موجب توزیع یکنواخت حرارت یا سرما در تمام بخشهای ساختمان میشود.
سایر اجزا موتورخانه ساختمان
علاوه بر اجزای کلیدی موتورخانه ساختمان، تجهیزات تکمیلی دیگری برای بهبود عملکرد کلی سیستم مورد نیاز است. این اجزا شامل بخشهای گرمایشی، سرمایشی، انتقال حرارت، تنظیم دما و تجهیزات جانبی هستند که هرکدام وظیفهای خاص در تامین آسایش ساکنین و بهرهوری انرژی ایفا میکنند.
چیلر موتورخانه ساختمان
چیلر یکی دیگر از اجزا موتورخانه ساختمان است که با بهرهگیری از سیکلهای تبرید تراکمی یا جذبی، آب را خنک کرده و آن را برای تامین سرما به ترمینالهای سرمایشی مانند فنکویلها و هواسازها ارسال میکند. عملکرد چیلرها بر اساس سیکل تبرید است که در آن گرما از آب گرفته میشود و آب خنک شده به ترمینالهای سرمایشی منتقل میگردد. در چیلرهای تراکمی، کمپرسور با افزایش فشار مبرد، فرایند خنکسازی را اجرا میکند. این در حالیست که چیلرهای جذبی از یک فرایند شیمیایی برای همین کار بهره میبرند و انرژی کمتری مصرف میکنند.
لولههای انتقالدهنده
لولههای انتقالدهنده سیستم موتورخانه ساختمان، وظیفه جابجایی آب گرم و سرد بین تجهیزات و ترمینالهای سرمایشی و گرمایشی را بر عهده دارند. این لولهها باید از مواد مقاوم در برابر فشار و حرارت ساخته شده باشند و با عایق حرارتی پوشانده شوند تا انرژی هدر نرود. لولههای آب گرم، حرارت را از بویلر به رادیاتورها و فنکویلها میرسانند، در حالی که لولههای آب سرد، آب خنک شده توسط چیلر را به سیستمهای سرمایشی منتقل میکنند. جنس این لولهها از فولاد، مس یا پلیمرهای مقاوم انتخاب میشود.
شیرآلات موتورخانه ساختمان
شیرآلات نقش کلیدی در کنترل جریان سیالات در موتورخانه ساختمان بر عهده دارند و برای تنظیم، قطع یا تغییر مسیر جریان استفاده میشوند. انواع مختلفی از شیرآلات شامل شیرهای پروانهای، کشویی، سوزنی و کروی در موتورخانه بهکار میروند. این شیرآلات از موادی مانند چدن، آلومینیوم، برنج یا پلیمر ساخته شدهاند. انتخاب نوع و جنس شیرآلات بسته به فشار و دمای کاری سیستم انجام میشود. استفاده صحیح از شیرآلات، کارایی سیستم را افزایش داده و عمر تجهیزات را طولانیتر میکند.
لولهها مسیر حرکت سیالات و شیرآلات کنترلکننده جریان در سیستم موتورخانه هستند.
منبع انبساط موتورخانه ساختمان
منبع انبساط عنصری حیاتی در سیستم موتورخانه ساختمان است که نوسانات فشار ناشی از انبساط حرارتی آب را جبران کرده و از آسیب دیدن تجهیزات جلوگیری میکند. زمانی که آب در بویلر گرم میشود، انبساط پیدا کرده و حجم آن افزایش مییابد. این افزایش حجم میتواند باعث ترکیدگی لولهها شود. منبع انبساط به دو نوع باز و بسته تقسیم میگردد. منبع باز برای تماس با هوای آزاد، در ارتفاع نصب میشود. در حالی که منبع بسته از گاز نیتروژن یا هوا برای جبران فشار استفاده میکند.
ترموستات
ترموستات یکی از اجزای اصلی در کنترل دمای سیستم موتورخانه ساختمان است. این وسیله، تنظیم خودکار دما و حفظ آن در محدوده مطلوب را بر عهده دارد. ترموستات با دریافت سیگنالهای دمایی، فرمان خاموش و روشن کردن مشعل را صادر میکند تا دما ثابت بماند. این وسیله در دو نوع آنالوگ و دیجیتال به بازار عرضه میشود. نوع دیجیتال بهخاطر دقت بالاتر و امکانات بیشتر، انتخاب محبوبتری است. استفاده از ترموستات باعث صرفهجویی در انرژی و جلوگیری از آسیب به تجهیزات خواهد شد.
هوازدا یا دی اریتور
در سیستم موتورخانه ساختمان، گازهایی چون اکسیژن و دیاکسید کربن محلول در آب میتوانند باعث خوردگی و زنگزدگی تجهیزات شوند. برای حذف این گازهای محلول از دستگاهی به نام هوازدا یا دیاریتور استفاده میشود. این دستگاه با گرم کردن آب و ایجاد خلا، گازهای محلول را خارج میکند. هوازدا بهویژه در موتورخانههای بزرگ و صنعتی اهمیت زیادی دارد، زیرا عمر تجهیزات را افزایش داده و هزینههای تعمیر و نگهداری را کاهش میدهد.
سختیگیر آب
سختیگیر آب وسیلهای است که برای حذف املاحی مانند کلسیم و منیزیم از آب بهکار میرود. وجود این املاح باعث ایجاد رسوب در تجهیزات موتورخانه ساختمان میشود که راندمان را کاهش و سیستم را دچار مشکل میکند. سختیگیرها معمولا در دو نوع رزینی و الکترونیکی عرضه میشوند. انواع رزینی با تبادل یون، املاح سخت را از آب جدا میکنند، در حالی که نوع الکترونیکی با ایجاد میدانهای الکترومغناطیسی، از تشکیل رسوب جلوگیری خواهد کرد.
سختیگیر آب موتورخانه ساختمان با حذف املاح معدنی مانند کلسیم و منیزیم از آب، از تشکیل رسوب در تجهیزات و کاهش راندمان سیستم جلوگیری میکند.
ترمینالهای گرمایشی و سرمایشی موتورخانه ساختمان
ترمینالهای گرمایشی و سرمایشی دستگاههایی هستند که انرژی گرمایی یا سرمایی را از آب به محیط داخلی ساختمان منتقل میکنند. این ترمینالها شامل تجهیزاتی مانند رادیاتورها و فنکویلها میشوند. ترمینالها بسته به دمای آب ورودی، میتوانند بهصورت گرمایشی یا سرمایشی عمل کنند. انتخاب نوع ترمینال به نیازهای تهویه مطبوع ساختمان و طراحی داخلی بستگی دارد.
رادیاتور وسیلهای است که حرارت را از آب گرم به فضای داخلی منتقل کرده و نقش مهمی در موتورخانه ساختمان بر عهده دارد. آب گرم از بویلر به رادیاتورها ارسال میشود و حرارت آن به محیط منتقل میگردد. رادیاتورها در انواع آلومینیومی، پنلی، فولادی و برقی تولید میشوند. رادیاتورهای آلومینیومی بهدلیل وزن کم و بازده حرارتی بالا پرطرفدارند، در حالی که رادیاتورهای فولادی و پنلی برای سیستمهای گرمایشی بزرگتر مناسبند. انتخاب نوع رادیاتور به عوامل مختلفی از جمله طراحی داخلی و نیاز حرارتی محیط بستگی دارد.
مخزن کندانس
مخزن کندانس برای ذخیره و بازیابی آب میعانشده در سیستمهای بخار استفاده میشود. این مخزن، آب کندانسشده را جمعآوری کرده و دوباره به چرخه دیگ بخار بازمیگرداند. استفاده از مخزن کندانس در موتورخانه ساختمان باعث صرفهجویی در انرژی، آب و هزینههای فاضلاب میشود و بهرهوری سیستم موتورخانه را افزایش میدهد. این مخزن بهویژه در موتورخانههای بزرگ با سیستمهای بخار نقش کلیدی دارد.
مخزن کندانس، با جمعآوری آب تقطیر شده از سیستم، به افزایش راندمان بویلر و کاهش مصرف آب کمک میکند.
اهمیت سرویس و تعمیرات دورهای موتورخانه ساختمان
موتورخانه ساختمان بهدلیل فشار کاری بالا، پیچیدگی قطعات و استفاده مداوم، به نگهداری و سرویس دورهای نیاز دارد. عدم رسیدگی منظم میتواند منجر به کاهش راندمان، افزایش مصرف انرژی و حتی خرابیهای پرهزینه شود. موتورخانهها شامل تجهیزات متنوعی از جمله دیگها، چیلرها، پمپها، لولهها، ترموستاتها و شیرآلات هستند که هرکدام بهصورت جداگانه باید بررسی، عیبیابی و در صورت نیاز تعمیر شوند. این سیستمها تحت فشار زیاد کار میکنند و در معرض عوامل مخرب مانند رسوبات، خوردگی و نوسانات دما قرار دارند. به همین دلیل، تعمیر و نگهداری آنها علاوه بر دانش فنی تخصصی، نیازمند ابزارهای پیشرفته و تجربه کافیست.
بازرسی دورهای موتورخانه ساختمان میتواند مشکلات کوچک مانند نشتی لولهها، خرابی پمپها یا عدم کارکرد صحیح مشعلها را شناسایی و قبل از تبدیلشدن به یک مشکل بزرگ رفع کند. عیبیابی و تعمیرات موتورخانه فرایندی تخصصی است که به دانش دقیق از عملکرد و ساختار سیستمهای گرمایشی و سرمایشی نیاز دارد.
شرکت ماناست بهعنوان یکی از پیشروترین ارائهدهندگان خدمات نصب، تعمیر و نگهداری موتورخانه ساختمانی و صنعتی، آماده است تا نیازهای شما را به بهترین شکل برطرف کند. این شرکت با بهرهگیری از تکنسینهای حرفهای و آموزشدیده، تمامی خدمات مرتبط با عیبیابی، تعمیر و سرویس موتورخانه را با بالاترین کیفیت ارائه میدهد.
انجام سرویس و بازرسی دورهای موتورخانه ساختمان، بهینهسازی مصرف انرژی و کاهش هزینههای تعمیرات را در پی دارد.
سخن پایانی
موتورخانه ساختمان، نقش حیاتی در ایجاد آسایش حرارتی و بهرهوری انرژی دارد. شناخت دقیق اجزا، عملکرد، و نیازهای نگهداری این سیستم، نهتنها کیفیت زندگی ساکنان را ارتقا میبخشد، بلکه در کاهش هزینههای انرژی و افزایش عمر تجهیزات نیز موثر است. انجام سرویسهای دورهای و بهرهگیری از خدمات تخصصی، تضمینکننده عملکرد بهینه موتورخانه خواهد بود. توجه به سرویسها دورهای و سپردن امور تعمیراتی به تکنسینهای معتبر و متخصص، آرامش خاطر و صرفهجویی بلندمدت را بههمراه خواهد داشت.
سوالات متداول
1.اصلیترین اجزا موتورخانه ساختمان کدامند؟
اجزای اصلی شامل بویلر (دیگ)، مشعل، منبع دوجداره و پمپ سیرکولاتور است.
2.چه عواملی باعث خرابی موتورخانه ساختمان میشوند؟
رسوب، خوردگی، نوسانات دما، فشار بیش از حد و عدم سرویس دورهای از عوامل اصلی خرابی هستند.
3.منبع دوجداره چه نقشی در موتورخانه دارد؟
منبع دوجداره برای تامین آب گرم بهداشتی و کاهش اتلاف حرارت طراحی شده است.
4.منبع انبساط موتورخانه چیست و چرا استفاده میشود؟
این منبع، فشار ناشی از انبساط آب گرم را کنترل کرده و از ترکیدگی لولهها و تجهیزات جلوگیری میکند.
5.چه مواردی در سرویس دورهای موتورخانه بررسی میشوند؟
بررسی عملکرد بویلر، مشعل، پمپها، شیرآلات، سختیگیر، عایقکاری لولهها و سیستم کنترل دما مورد بررسی قرار میگیرند.